აღმოსავლეთ-დასავლეთის ურთიერთობის პრობლემა ელიფ შაფაქისა და ორჰან ფამუქის პროზაში

ანოტაცია

სტატიაში გაანალიზებულია გლობალიზაციის, საინფო­რ­მა­ციო-კომუნიკაციური რევოლუციის ეპოქაში განსხვავებულ, კერ­ძოდ, აღმოსავლურ-დასავლურ კულტურათა შორის დიალ­ოგის პრობლემა. ჩვენი კვლევის მიზანს წარმოადგენს ამ მნიშვ­ნელოვანი საკითხის განხილვა თანამედროვე თურქი მწერლების: ელიფ შაფაქისა და ორჰან ფამუქის შემოქმედებაზე დაყრ­დნო­ბით, რადგან სწორედ მათი ნაწარმოებების ერთ-ერთი მთავარი თემაა აღმოსავლეთ-დასავლეთის დაპირისპირების, მათ შორის წინააღმდეგობრივი ურთიერთობის ჩვენება. შესაბამისად, კვლ­ევა წარვმართეთ შედარებითი ანალიზისა და ჰერმენევტიკული მეთოდების გამოყენებით.

ამ ორ მწერალს ბევრი აქვს საერთო: ეროვნება, დასა­ვლ­ეთ­თან პირადი კონტაქტები (განათლება, ემიგრაცია), აქედან გამ­ომდინარე, ამ ორი სამყაროს საფუძვლიანად ცოდნა, თუმცა სხვ­ადასხვაგვარია მათი მიდგომა პრობლემისადმი: ელიფ შაფაქის ხედვა და ხატვის მანერაც აშკარად ფემინისტურია, ამასთან ის, ძირითადად, ემიგრანტის თვალით დანახულ აღმოსავლეთს გვი­­ხატავს, ესაა გარედან დამკვირვებლის პოზიციიდან  აღქმული სამ­ყარო, თუმცა ის, ასევე, გვიხატავს აღმოსავლელი ემიგრანტის მიერ უშუალოდ განცდილი და შეგრძნობილი  დასავლეთის ობიექტურ სურათსაც.

 სრულიად განსხვავდება ორჰან ფამუქის მიდგომა საკი­თ­ხისადმი: ის ფესვებიდან, შორეული ისტორიიდან ამოდის და ე.წ. შიგჩაბრუნებული მზერით გვიხატავს აღმოსავლეთის განუმ­ეო­რებლობას, წინაპრებთან სულიერ კავშირს, ის ფაქიზად აყუ­რა­დებს და გვასმენინებს ისტორიის გულისფეთქვას, გვაგრძ­ნობ­ინ­ებს სხვად ქცევის შიშით შეპყრობილი სტამბოლის სევდას.

ჩვენი კვლევის აქტუალობაც იმაში მდგომარეობს, რომ კონ­კრეტული მასალის საფუძველზე ვაჩვენოთ, რამდენად მნიშვნე­ლოვანია თანამედროვე სამყაროში აღმოსავლურ-დასავლურ კუ­ლ­­ტურათა შორის სიღრმისეული მსგავსება-განსხვავებების შეს­წა­ვლა, რადგან ქვეყნებს შორის საზღვრების „წაშლამ“, ტრან­სნ­აციონალური ფაქტორების გააქტიურებამ, განათლების მობილ­ურობამ, მართალია, გამოიწვია მსოფლიოს ახალი კულტურული სურათის ჩამოყალიბება, მაგრამ ეს სულაც არ ნიშნავს ბინარული ოპოზიციის წევრებს შორის ტრადიციული დაპირისპირების  შეს­­უ­სტებას, პირიქით, ზოგიერთ შემთხვევაში ეს წინაა­ღმდე­გო­ბანი გამწვავდა კიდეც, რადგან ამუშავდა „უცხოს“ მიმართ თავ­დაცვის მექანიზმები.  ეს პრობლემები ყოველთვის იყო და დღ­ესაც აქტუალურია საქართველოშიც, ქართული მწერლობის საუ­კ­ეთესო წარმომადგენლები (მ. ჯავახიშვილი, კ. გამსახურდია, გრ. რობაქიძე, ო. ჭილაძე, აკა მორჩილაძე და სხვები) თავიანთ ნაწ­არ­მ­ოებებში, პუბლიცისტიკაში განიხილავდნენ მას და გარ­კვეულ დასკვნებსაც გვთავაზობდნენ. ამდენად, საინტერესოა ჩვენი მეზ­ო­ბელი ქვეყნის, თურქეთის შემოქმედთა პოზიცია ჩვენი ხალ­ხ­ისთვისაც ესოდენ საჭირბოროტო საკითხზე, მით უმეტეს, რომ ამ ქვეყანასთან გვაკავშირებს ავ-კარგიანი ისტორია, ტრადიციებ­ისადმი ერთგულება, ევროკავშირისადმი დიდი მისწრაფება და, რაც მთავარია, ორ სამყაროს შორის ბალანსის პოვნის სურვილი.

ჩვენი კვლევის სიახლეს რაც შეეხება, უნდა აღვნიშნოთ, რომ საქართველოში ესაა პირველი მოკრძალებული ცდა მსოფ­ლიოში ცნობილი ორი დიდი თანამედროვე თურქი მწერლის შემ­ოქმედებაში აღმოსავლეთ-დასავლეთის ურთიერთობის ასახ­ვის  თავისებურებათა შედარებითი ანალიზისა. 

ჩვენმა კვლევამ  შემდეგი დასკვნების გაკეთების საშუალება მოგვცა: გლობალიზაციის პროცესში, მულტიკულტურული, მუ­ლ­ტილინგვისტური და ციფრული გარემოს პირობებში ადა­მი­ანები, ერთი მხრივ, ცდილობენ იდენტობის შენარჩუნებას და, მეორე მხრივ,  პრაქტიკულად სწავლობენ და ითავისებენ კულ­ტურებს შორის დიალოგის, უცხო კულტურისადმი ტოლე­რან­ტული დამოკიდებულების  აუცილებლობასა და იმას,   რომ სხვა კულტურის მიღება მისი გაგების გარეშე წარმოუდგენელია.