თბილისელი სომეხი თვითნასწავლი მხატვრები და კ. გრიგორიანცის უცნობი ტილო
DOI:
https://doi.org/10.61671/hos.8.2025.9101საკვანძო სიტყვები:
კ. გრიგორიანცი, „თამარ მეფე და შოთა რუსთაველი“, „ძველი თბილისის იშვიათი ამბები“, ვ. ელიბეკიანი, ვ. ხოჯაბეკოვი.ანოტაცია
საქართველოში სომხურ მხატვრობას დიდი ხნის ისტორია აქვს. XVII ს-დან თბილისში არსებობდნენ სომეხ მხატვართა საგვარეულოები, რომელთა შორის უძველესია ჰოვნათანიანების ოჯახი. XX საუკუნის დასაწყისში თბილისში უკვე მოღვაწეობდა სომეხ მხატვარ ქალთა ჯგუფი. თბილისის სომხური სამხატვრო სკოლის ჩამოყალიბებაში განუზომელი წვლილი შეიტანეს როგორც რუსეთსა და ევროპაში განსწავლულმა პროფესიონალებმა, ასევე თვითნასწავლმა დიდოსტატებმა ვ. ხოჯაბეკოვმა, კ. გრიგორიანცმა, ვ. ელიბეკიანმა.
კ. გრიგორიანცი, ფიროსმანის თანამედროვე პრიმიტივისტი თვითნასწავლი მხატვარი, სახასიათო ქართული ფერწერით ქმნიდა პორტრეტებსა და ნატურმორტებს, აკეთებდა აბრებს, ხატავდა დუქნებსა და სამიკიტნოებს. სერგო კლდიაშვილის გადმოცემით, კ. გრიგორიანცი 12 წიგნის ავტორიც ყოფილა. ჩვენამდე კი შემორჩა „ძველი თბილისის იშვიათი ამბები“, რომელიც 2011 წელს გამოიცა და მასში შეტანილია იმ დროისთვის ცნობილი ორმოცივე ნახატი. მათ შორის არ არის კ. გრიგორიანცის აქამდე უცნობი „თამარ მეფე და შოთა რუსთაველი“, რომელიც საქართველოს პარლამენტის ეროვნულმა ბიბლიოთეკამ 2022 წ. შეიძინა კერძო პირისგან. თვითნასწავლი მხატვარი, ვ. ხოჯაბეგოვი, ძირითადად, ხატავდა ჟანრულ სცენებს. ძალიან საინტერესოა „ნეფის ცეკვა მშობლების საფლავზე“. ასეთი ტრადიციაც ყოფილა, ყარაჩოღელი ნეფე მიდიოდა თავის მამის საფლავზე და ზურნაზე ცეკვით გამოსთხოვდა დალოცვას. ეს ტრადიცია მხოლოდ ვანო ხოჯაბეგოვის ნახატზეა შემორჩენილი. გრიგორიანცის, ხოჯაბეგოვისა და ელიბეკიანის სურათებზე აღბეჭდილი ძველი თბილისი აცოცხლებს მე-19 საუკუნის მიწურულისა და მე-20 საუკუნის დასაწყისის თბილისის თვითმყოფად სახეს, ქალაქურ ტრადიციებს, თბილისელთა სამოსსა და ქალაქურ გასართობებს. თბილისელი თვითნასწავლი სომეხი მხატვრების ნაივური ნამუშევრები თბილისური ცხოვრების ერთგვარი მატიანეებია.