ჩერქეზეთში რუსეთის იმპერიის სტრატეგიული მიზნების განხორციელება

ანოტაცია

XIX საუკუნის განმავლობაში რუსეთის კოლონიური ექს­პანსიის თემაზე ალბათ ყველაზე მეტი პუბლიკაცია კავკასიას და მის დაპყრობას ეძღვნება. ომის შესახებ წერდნენ მისი თანა­მე­დროვენი, მონაწილენი, ჟურნალისტები, სამხედრო საქმის სპეცი­ალისტები, მწერლები, ისტორიკოსები და სხვა. პრობლემას დღე­მდე არ დაუკარგავს აქტუალობა და მისი კვლევა ახლაც ინტე­ნსიურად წარმოებს (კავკასიის ისტორია, 2023:93).   

ვ. ლაპინის თვალსაზრისით, ომი კავკასიის დაპყრო­ბის­თვის პეტრე პირველის კასპიისპირეთში ლაშქრობის დროიდან დაიწყო და 150 წელზე მეტ ხანს გაგრძელდა. რუსი სამხედრო ისტორიკოსის, გენერალ - მაიორ რ. ფადეევის თანახმად, ომი 1801 წელს დაიწყო, როდესაც რუსეთმა ქართლ-კახეთის სამეფო გააუქმა და აღმოსავლეთ საქართველო მიიერთა. ამით სათავე დაედო კავკასიის სხვა ტერიტორიების დაპყრობას და იმპერიის საზღვრების გაფართოებას. რევოლუციამდელი რუსი პუბლ­იცი­სტი, პოლკოვნიკი დ. რომანოვსკი, ასევე, საბჭოთა და თანამედ­როვე რუსი ისტორიკოსების ნაწილი (ი. გორდინი, მ. ბლიევი, ვ. დეგოევი, ნ. სლადკოვა და სხვ.) მიიჩნევს, რომ კავკასიური ომი 1817-1864 წლებში ა. ერმოლოვის მიერ გროზნოს ციხესიმაგრის დაარსებიდან ჩერქეზთა ორგანიზებული წინააღმდეგობის შეწყ­ვე­ტამდე წარმოებდა. ეს თარიღი მეტ-ნაკლებად გასააზრებელია, რადგან საბრძოლო ოპერაციების პროცესი ჩრდილო კავკასიაში უმთავრესად ამ პერიოდით იფარგლება, რასაც შედეგად კავკ­ასიის რუსეთის იმპერიაში ინკორპორაცია მოჰყვა (კავკასიის ისტორია, 2023:93-94). სტატიაში ყურადღებას  ჩერქეზეთზე შევა­ჩერებთ.