ჩერქეზეთში რუსეთის იმპერიის სტრატეგიული მიზნების განხორციელება
DOI:
https://doi.org/10.61671/hos.8.2025.9081საკვანძო სიტყვები:
ჩრდილო კავკასია, ჩერქეზეთი, რუსეთის იმპერია, გადასახლებაანოტაცია
XIX საუკუნის განმავლობაში რუსეთის კოლონიური ექსპანსიის თემაზე ალბათ ყველაზე მეტი პუბლიკაცია კავკასიას და მის დაპყრობას ეძღვნება. ომის შესახებ წერდნენ მისი თანამედროვენი, მონაწილენი, ჟურნალისტები, სამხედრო საქმის სპეციალისტები, მწერლები, ისტორიკოსები და სხვა. პრობლემას დღემდე არ დაუკარგავს აქტუალობა და მისი კვლევა ახლაც ინტენსიურად წარმოებს (კავკასიის ისტორია, 2023:93).
ვ. ლაპინის თვალსაზრისით, ომი კავკასიის დაპყრობისთვის პეტრე პირველის კასპიისპირეთში ლაშქრობის დროიდან დაიწყო და 150 წელზე მეტ ხანს გაგრძელდა. რუსი სამხედრო ისტორიკოსის, გენერალ - მაიორ რ. ფადეევის თანახმად, ომი 1801 წელს დაიწყო, როდესაც რუსეთმა ქართლ-კახეთის სამეფო გააუქმა და აღმოსავლეთ საქართველო მიიერთა. ამით სათავე დაედო კავკასიის სხვა ტერიტორიების დაპყრობას და იმპერიის საზღვრების გაფართოებას. რევოლუციამდელი რუსი პუბლიცისტი, პოლკოვნიკი დ. რომანოვსკი, ასევე, საბჭოთა და თანამედროვე რუსი ისტორიკოსების ნაწილი (ი. გორდინი, მ. ბლიევი, ვ. დეგოევი, ნ. სლადკოვა და სხვ.) მიიჩნევს, რომ კავკასიური ომი 1817-1864 წლებში ა. ერმოლოვის მიერ გროზნოს ციხესიმაგრის დაარსებიდან ჩერქეზთა ორგანიზებული წინააღმდეგობის შეწყვეტამდე წარმოებდა. ეს თარიღი მეტ-ნაკლებად გასააზრებელია, რადგან საბრძოლო ოპერაციების პროცესი ჩრდილო კავკასიაში უმთავრესად ამ პერიოდით იფარგლება, რასაც შედეგად კავკასიის რუსეთის იმპერიაში ინკორპორაცია მოჰყვა (კავკასიის ისტორია, 2023:93-94). სტატიაში ყურადღებას ჩერქეზეთზე შევაჩერებთ.