მთიანი ყარაბაღის ომის შედეგად გამოწვეული სიკვდილ- სიცოცხლის საკითხი ნ.აბგარიანის, ა.აილისლის და გ.მოვლუდის შემოქმედებაში

ანოტაცია

მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტი არის ტერიტორიული და ეთნიკური დავა აზერბაიჯანსა და სომხეთს შორის, რომელიც ძირითადად მთიანი ყარაბაღის რეგიონის ირგვლივ ვითარდება.  მთიანი ყარაბაღის კონფლიქტი აზერბაიჯანსა და სომხეთს შო­რის სათავეს იღებს ჯერ კიდევ მე-20 საუკუნის დასაწყისში  1980-იანი წლების ბოლოს საბჭოთა კავშირის დაშლის პერიოდში  და გადაიზარდა სრულმასშტაბიან ომში რის შედეგადაც სომ­ხურმა მხარემ კონტროლი დაამყარა მთიან ყარაბაღსა და მის მიმდებარე შვიდ რეგიონზე.

2020 წელს აზერბაიჯანმა  44-დღიანი ომის შემდეგ,  დაიბ­რ­უნა მთელი რიგი ტერიტორიები, მათ შორის შუშა, რომელიც სტრ­ატეგიული მნიშვნელობის მქონე ქალაქია, ხოლო  2020 წლის ნოემბერში აზერბაიჯანსა და სოხეთს შორის ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმება დაიდო რუსეთის შუამავლობით. შეთანხმების ფარგ­ლებში, სომხეთმა დატოვა ზოგიერთი ოკუპირებული ტერიტ­ო­რია, ხოლო მთიანი ყარაბაღის ძირითადი ნაწილი აზერბა­იჯ­ანის ხელში დარჩა, თუმცა რუსი სამშვიდობო ძალები რეგიონში გან­ლ­აგდნენ. კონფლიქტმა გამოიწვია მასობრივი გადაადგი­ლება, მსხვერპლი და ტრავმა ორივე მხარეს  და მნიშვნელოვანი გავ­ლ­ენა იქონია ორივე ქვეყნის სომხეთისა და აზერბაიჯანის საზ­ოგ­ადოებებზე, რომელიც ნათლად აისახა  აქრამ აილისლის რომ­ანი - „ქვის სიზმრები“, გიუნელ მოვლუდის რომანი - „ბანაკი" და ნა­რ­­ინე აბგარიანის მხატვრულ კრებული- „განაგრძე ცხოვრება“  სა­დაც  გააზრებულად საუბრობენ  ომზე, ომის შემდგომ  პერი­ო­დ­ზე, საკუთარი მიწიდან, სახლიდან, შეჩვეული ყოფიდან გამო­გ­დ­ებულ ყველანაირი საკუთრების დამკარგავი ადამიანების ბე­დზე.    

სამივე ავტორმა, თავიანთ ნაწარმოებებში - მჭრელი თვა­ლით, მოწამლული ენით, მახვილი  გონებით გამოიყენეს მხატ­ვრული აზროვნების ყველაზე გამორჩეული და რთული სახეები მეტაფორები და სიმბოლოები. ნაწარმოებში, ავტორებმა მეტ­ა­­ფ­ორულად, ნათლად წარმოაჩინეს - მთიანი ყარაბაღის ომის შედ­ეგად გამოწვეული სიკვდილ-სიცოცხლის საკითხი“, აგრეთვე  ავ­ტ­ორები სიმბოლური ენის მეშვეობით აღწერენ  ომის შემდგომი პერიოდის  ისტორიულ - კულტურულ კონტექსტის ურთიერ­თ­კ­ვ­შირს და მათ შერწყმას  მატერიალურ გარემოსთან, სადაც დაქც­ეულ შენობებს,  განადგურებულ  ბაღებს, დარბეულ  სახლებს -  ანა­­ც­ვ­ლებენ სიმბოლოები და წარმოჩენილია ადამიანების სიც­ო­ცხლის-სიკვდილის სულიერი განცდების სარკისებური ანარ­ე­კლი. ნაწარმოების პერსონაჟები ცდილობენ ახალ რეალობაში გზ­ის გაკვალვას სადაც ხშირ შემთხვევაში სიცოცხლისა და სიკ­ვდილის საზღვრები ხშირად ბუნდოვანია.

თითოეული მწერალი სხვადასხვა თვალთახედვიდან გვთ­ავა­ზობს ადამიანური ტრაგიზმის, მორალურ და სულიერ  ტკივ­ილს, თავიანთი თვალით დანახულს და განცდილს. აქრამ აილ­ისლის „ქვის სიზმრები“, გიუნელ მოვლუდის „ბანაკი“ და ნა­რ­ინე აბგარიანის „განაგრძე ცხოვრება“ არის ნაწარმოებები, სა­დაც მწერლებმა შეძლეს უმძიმეს ადამიანურ მანკიერებებზე ამა­ღლებით საკუთარ თავში მტრობისა და სისასტიკის დამ­არ­ცხება, საპირისპირო მხარის ტკივილის, ტანჯვის გასიგრძეგანება და გა­თ­ა­ვისება. განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა ავტო­რე­ბის მი­ერ გამოყენებულ ლიტერატურულ ხერხებს, სიმბოლოებს და მეტ­აფორებს, რომლებიც გამოხატავენ ომის შემდგომი სამ­ყ­აროს კატასტროფულ ჭეშმარიტებას. მწერლები გადმოგვცემენ თავ­იან­თი თვალით დანახულს და განცდილს. მათი სურვილია მთელი სულისკვეთებით  გადმოგვცენ ის ტკივილი და  ტრავმა, რომ­ლე­ბიც ცვლიან ადამიანის ცხოვრებას.  სამივე ავტორი საუბ­რობს  იძუ­ლებით გადაადგილებულთა ეკონომიკურ სირთ­ულ­ეებსა და ფსიქოლოგიური ტრავმის გამოცდილებაზე და  ხში­რად ეხებ­იან კონფლიქტისა და ომის თემებს.