ოსმალური თიხის ჩიბუხები პეტრას ციხიდან

ავტორები

  • გიორგი თავამაიშვილი ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტი https://orcid.org/0000-0001-6189-6937

DOI:

https://doi.org/10.61671/hos.5.2022.5948

საკვანძო სიტყვები:

პეტრა-ციხისძირი, თიხის ჩიბუხი, შროშანის ფორმის ჩიბუხი, დისკოს ფორმის ბაზის ჩიბუხი, მრგვალი ჯამი, ბიკონუსური ჯამი, კვამლის საქაჩი ღერო

ანოტაცია

თქვენ წინაშე წარმოდგენილი ნაშრომი ეძღვნება ორ­იგინა­ლურ კერამიკულ ნაკე­თ­ო­ბებს - თამბაქოს მოსაწევ თიხის ჩიბ­უხ­ებს, რომლებიც მრა­­ვ­ლადაა აღმოჩენილი ქართული მატ­ე­რ­ია­ლ­ური კულტურის ძეგლების, განსაკუთრე­ბ­ით  სამხედრო - სტრ­ა­ტ­­ეგიული ობიექ­ტე­ბის - ციხესიმაგრეების გათხრების დროს. აღნ­­ი­­შ­­ნ­ული არტეფაქ­ტ­ე­­ბის ასეთ სპეციფიკურ გარემოში მიკვ­ლ­ევის ფაქტი არ არის გასაკ­ვი­რი, რადგან, როგორც ევ­რ­ოპის, ასევე აღმოსავ­ლ­ეთის ქვე­ყ­ნ­ე­ბ­ში, თამბაქოს (მათ შორის - ჩიბუხის) აქტ­ი­ურ მომხ­მ­ა­­­რე­ბ­ლ­ებად, მეტწილად, სამ­ხ­ე­დრო მოსამ­სა­ხურეები გვევლინებიან. ამ კონტექსტში გამ­ო­ნ­აკლისი არც ჩვე­ნი რეგი­ო­ნია. ნაშრომის მიზანია წარმოაჩინოს საქართველოს ზღვის­პი­რ­ე­თის ისტორიული ძეგლის -  პეტრას ცი­ხის ტერიტორიაზე აღმ­ო­ჩ­­ენილი თამბაქოს მოსაწევი ოს­მალური თიხის ჩიბ­უხე­ბი, რო­მლებიც სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოს არქეო­ლოგ­ი­უ­­­­რი ექს­პე­დიციის სხვადა­სხ­ვა თა­ო­ბის მი­ერ 1964 და 1985 წლებში იყო აღმოჩენილი.

აღნიშნული არტეფაქტების კვლევა საინტერესოა და აქტ­უ­ა­ლურიც, რადგან, დღე­ს­აც, ქართველ არქეოლოგთა შორის გა­რ­კვეული აზრთა სხვადასხვაობაა ჩვენ ქვე­ყ­ა­­ნ­აში თა­მ­ბაქ­ოს მოსა­წევი ოსმალური თიხის ჩი­ბ­უ­ხების გავრცელების საწყისს პერიო­დთან და­კ­ა­ვ­ში­რ­­­ებ­ით, რაც, არცთუ იშვიათად, არაერთ­გ­­ვ­ა­როვნად აისახება არათუ ჩიბუხების, არამედ თა­ნ­მ­ხ­ლ­­ები მა­­სა­ლის დათა­რიღების პროცესში. ევროპელ და თურქ მკვლევართა ნაშრომების გა­ც­ნ­­ობის შემდეგ,  ჩვენ უფრო მე­ტი საფუძველი გვაქვს თამბ­ა­­ქოს მო­საწევი ოსმა­ლ­ური თი­ხ­ის ჩიბუხების გა­მ­ოჩენა საქ­ა­რ­თ­ველოს ტე­რ­ი­ტ­ო­რიაზე XVII სა­უ­კ­უნის მეორე ნა­ხ­ევ­რი­დ­ან ვი­ვა­რაუდოთ, რო­დ­ესაც სულ­თა­ნ იბრა­ჰ­ი­მ­  I-ს დროს, ნა­წი­ლ­ო­ბ­რ­ივ გა­უქმდა შე­­ზღუდვა თა­მ­­ბ­ა­ქოს მოხმარებაზე. ამ ვარაუდს ამყარ­ებს საქარ­თ­ვ­ელოს გვიანი შუა­საუ­კუ­ნე­ების ძეგლებ­ზე მიკვლეული არქეო­ლ­ოგიური მა­ს­ა­ლა, სადაც მხო­ლოდ მცი­რე ნაწ­ილს შე­ად­გენს XVII სა­უ­კუნის ნიმუშები, ხოლო მეტი წილი მო­დ­ის XVIII-XIX საუ­კ­უ­ნეების ნაკეთობებზე.

სამხრეთ-დასავლეთ საქართველოში თამბაქოს მოსაწევი თიხის ჩიბუხები ყველაზე დი­დი რაოდენობით აღმოჩენილია გონ­იო-აფსაროსის და პეტრას ციხის ტერიტორიაზე, სა­დ­აც, კონ­კ­რ­ეტულ პერიოდში, ოსმალური ელემენტი იყო წარმოდგენილი, რეა­ლური სიტ­უ­­­­­­­­­ა­ცი­იდან გამომდინარე, რეგლამენტირებული (სამხედრო სამსახური), მაგრამ ცხოვრების ტრადიციული წესის ნიშნებით. გონიო-აფსაროსის არქეოლოგიური მასალა უფრო მრავალ­რი­ცხოვანი და მრავალფეროვანია, რადგან ოსმალებმა ციხე გაცილებით ადრე დაიკავეს და უფრო დიდხანსაც „შემო­რჩენ“, ვიდრე პეტრა-ციხისძირში. შესაბამისად, თუ გონიო-აფ­ს­ა­­რ­­­ო­ს­ში აღმოჩენილი თამბაქოს მოსაწევი თიხის ჩიბუხების ასაკი XVII-XIX საუკუნეებით გა­ნ­ი­­საზღვრება, პეტრას ციხეზე მიკვლეული მსგავსი არ­ტ­ეფ­ა­ქ­ტები XVIII-XIX საუკუ­ნ­ე­ე­ბით თა­­­­რიღდება, რაც, სრულ ქრონოლოგიურ თანხვედრაშია ისტო­რი­ულ წყა­რო­ებ­ში მითითე­ბ­ულ პეტრა-ციხისძირში ოსმალთა „მოღვაწეობის“ პერიოდთან.

Downloads

Download data is not yet available.

ავტორის ბიოგრაფია

გიორგი თავამაიშვილი, ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტი

ისტორიის აკადემიური დოქტორი,

ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო

უნივერსიტეტის ნიკო ბერძენიშვილის

ინსტიტუტის მთავარი მეცნიერ-თანამშრომელი,

+995 599 503598. gtavamaishvili@yahoo.com.

ORCID: 0000-0001-6189-6937

ჩამოტვირთვები

გამოქვეყნებული

2022-12-21

როგორ უნდა ციტირება

თავამაიშვილი გიორგი. 2022. “ოსმალური თიხის ჩიბუხები პეტრას ციხიდან”. აღმოსავლეთმცოდნეობის მაცნე 5 (2):226-47. https://doi.org/10.61671/hos.5.2022.5948.

გამოცემა

სექცია

სამეცნიერო სტატიები : არქეოლოგია, ეთნოლოგია