1704 წლის ოსმალური დოკუმენტი ბათუმის შემოგარენის შესახებ ( ეთნოგრაფიული ასპექტები)

ანოტაცია

XVIII ს-ის I მეოთხედის სამხრეთ-დასავლეთ საქართ­ვე­ლოს  ისტორიის, ეკონომიკური და სოციალური მდგომარეობის შეს­წავლისათვის მნიშვნელოვან ცნობებს გვაწვდის გადასა­ხა­დ­ების აკრეფის მიზნით შედგენილი ოსმალური დავთრები. აჭარის ტერიტორიაზე მარცვლეული კულტურების მოყვანასთან დაკა­ვშ­ირებით მეტად ღირებულია აღნიშნულ დავთრებში - ,,ბათ­უ­მის ლივის ვრცელ დავთარსა“ და ,,ბათუმის ლივის მოკლე დავ­თარში“ მოცემული ცნობები. პირველი დოკუმენტი 1704 წლით თარ­იღდება

ხოლო მეორეში სხვადასხვა პერიოდის ჩანაწერებს ვხვ­დ­ებით. დოკუმენტების მიხედვით ბათუმის ლივა მოიცავს დღე­ვანდელი ქალაქის ტერიტორიას თავის შემოგარენით და ვრცე­ლდება ჭოროხის ხეობის აყოლებაზე ბორჩხისა და სამხრეთ-დასავლეთით შავი ზღვის სანაპიროზე ლაზისტანში. დოკუ­მე­ნტში ჩამოთვლილია სოფლები სხვადასხვა გადასახადებით, მაგ­ა­ლითად ღომზე, სიმინდზე და სხვა. ჩვენი კვლევის მიზანია  დავ­თარში აღწერილი ცნობების შესწავლა ეთნოლოგიური ასპე­ქტით.

მარცვლეულ კულტურებს ქართველების განსახლების ტ­ე­რ­­ი­ტორიაზე წარსულში ფართო არეალი ეკავა. მისი გავრც­ელების შესახებ საგულისხმო ცნობებია მოცემული ძველ ქართულ წყა­როებში, საქართველოში მყოფი უცხოელი მოგზაურებისა და მეცნიერების ჩანაწერებში, XVI ს-ის დამლევსა და XVII-XVIII სს-ში საქართველოს საეკლესიო და სამონასტრო ბეგარის ნუსხებში. ოსმალურ წყაროების მიხედვით, აჭარაში ღომის კულტურა ფარ­თოდ იყო გავრცელებული სამეურნეო ცხოვრებაში  სიმინდის  შემოსვლამდე და შემდეგაც,  იგი  მოსახლეობის ერთ-ერთი მთა­ვარი საკვები მარცვლეულია. ნაშრომში თავმოყრილია ღომის მოყვანა-დამუშავება, ჯიშების, კულინარიაში, რიტუალებში გამ­ო­ყენების შესახებ ეთნოგრაფიული ცნობები, შეჯერებულია ტოპ­ოგრაფიულ და არქეოლოგიურ მონაცემებთან.