https://hos.openjournals.ge/index.php/hos/issue/feed აღმოსავლეთმცოდნეობის მაცნე 2024-05-22T09:59:43+04:00 Emzar Makaradze makaradze@hotmail.com Open Journal Systems <p>ჟურნალი „აღმოსავლ­ეთ­მცოდნეობის მაცნე“ დაარსდა 2018 წელს, ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმ­წიფო უნივერსიტეტის ჰუმანი­ტარულ მეცნიერებათა ფაკულტეტის აღმოსავლეთმცოდნეობის დეპარტამენტის ბაზაზე. ჟურნალის მიზანია სამეცნიერო საზოგადოებას მიაწოდოს ინფორმაცია თანამედროვე კვლევების შესახებ აღმოსავლეთმცოდნეობის დარგებში. </p> https://hos.openjournals.ge/index.php/hos/article/view/7794 Silk Road in the aftermath of Arab conquest: Trade routes traversing Azerbaijan 2024-05-16T10:25:46+04:00 ფარდა ასადოვი bibliography@sciencelib.ge <p>წინამდებარე სტატიაში შეჯამებულია სამხრეთ კავკას­იის­თ­ვის ომებში ბრძოლის შედეგები ხაზარ თურქებსა და მუსლიმ არაბებს შორის. ასზე მეტი წლის მუდმივმა სამხედრო დაპირ­ისპირებამ დაასტაბილურა საზღვრები დიდი კავკასიონის ქედის გასწვრივ, რასაც შედეგად მოჰყვა პარტნიორობის განვითარება აბრეშუმის გზებზე ორმხრივად მომგებიანი ვაჭრობის სფეროში. კასპიის ზღვის ჩრდილოეთ მიწებზე მდებარე ხაზართა სახაკანოს მნიშვნელოვანი ადგილი ეკავა მომთაბარე ევრაზიის სტეპებისა და ჩრდილოეთის სხვადასხვა ხალხებით, კერძოდ, ფინო-უგრ­ული და სლავური ტომებით დასახლებული მიწების ურთი­ერთ­კვეთის ადგილზე. VIII საუკუნის ბოლოდან რეგიონში გამოჩ­ნ­დნენ სკანდინავიელი ვაჭრები და მეომრები, რომლებიც ითხო­ვდნენ თავიანთ წილს საერთაშორისო ვაჭრობაში. სტატიაში აღწ­ე­რილია ხაზართა სახაკანოს მიერ დაარსებული სავაჭრო ურთ­იერთობებისა და კონტროლის სისტემა, რომელიც მოიცავს აბრე­შ­უმის გზის სავაჭრო ურთიერთობაში ჩართულ სხვადასხვა ერ­ებს, ასევე განხილულია ვაჭრობაში არაბ-ხაზართა პარტნ­იორ­ო­ბის დროის მაგისტრალური სავაჭრო გზები. სავაჭრო ნაკადების თვალყურის დევნება და სავაჭრო სტრუქტურისა და საქონლის აღწერა საშუალებას გვაძლევს დავასკვნათ, რომ მაგისტრალური სავაჭრო გზები გადიოდა არანის (თანამედროვე აზერბაიჯანის რესპუბლიკა) და აზერბაიჯანის პროვინციის ტერიტორიებზე, თანამედროვე ირანის ჩრდილოეთით. შესაბამისად, თანდათ­ანო­ბითმა ეკონომიკურმა ურთიერთკავშირმა, ადამიანთა გადაად­გი­ლებამ, ადგილობრივი წარმოების ზრდამ შორ მანძილზე ვაჭრ­ობის ინტერესების დასაკმაყოფილებლად და აბრეშუმის გზის გეოგრაფიის ბაზრებზე მოთხოვნადი ადგილობრივი საქონლის უზრუნველსაყოფად, გამოიწვია ეტაპობრივი ეკონომიკური და კულტურული ერთიანობა საერთაშორისო ვაჭრობის ორ რეგი­ონს შორის.</p> 2024-05-16T00:00:00+04:00 საავტორო უფლებები (c) 2024 https://hos.openjournals.ge/index.php/hos/article/view/7796 სამურაი - იაპონიის ისტორიის განუყოფელი ნაწილი 2024-05-16T12:06:54+04:00 ნანა გელაშვილი bibliography@sciencelib.ge <p>წარმოდგენილ ნაშრომში განხილული და გაანალიზ­ებუ­ლია &nbsp;იაპონური სპეციფიკური ფენომენის - სამურაების ცხოვრ­ება - მოღვაწეობა, მათი აღზევება სამხედრო ასპარეზზე და ბოლოს - აღსასრული. ამ ჭრილში ყურადღება გამახვილებულია მათ &nbsp;მორ­ალურ-ეთიკური ქცევების კოდექსზე - ბუშიდოზე, იდეოლ­ოგ­ი­აზე, ცხოვრების წესზე, სამხედრო ხელოვნებაზე და სხვ. &nbsp;ამთა­ვი­თვე ხაზგასასმელია, რომ სამურაების ფენა &nbsp;იაპონიის ისტორიის განუყოფელ კომპონენტს წარმოადგენს, რამდენადაც მთელი შუა საუკუნეების ხანგრძლივი დროის მანძილზე, ის ერთ-ერთ მთა­ვარ აქტორს წარმოადგენდა ქვეყნის პოლიტიკურ, სამხედრო და სოციალურ-ეკონომიკურ ცხოვრებაში. სამურაები ისტორიის ასპ­არ­ეზზე პირველად VIII საუკუნეში გამოჩნდნენ, როგორც ცალ­კეულ ფეოდალთა შეიარაღებული რაზმები. იმ დროიდან მოყო­ლებული, მათი სტატუსი და მნიშვნელობა თანდათან მატუ­ლ­ობდა, რაც უშუალო კავშირში იყო ქვეყანაში მიმდინარე პროცე­სებთან. ამაში, უპირველეს ყოვლისა, &nbsp;მოიაზრება &nbsp;პერმა­ნ­ენ­ტული შიდა ომები ფეოდალურ საგვარეულოებს შორის, რომ­ელთა მთა­ვარ აქტორებს სწორედ სამურაები წარმოადგენდნენ. ისინი ვალ­დ­ებულნი იყვნენ ერთგული სამსახური გაეწიათ თავიანთი ბატ­ონისათვის, დაეცვათ მისი ინტერესები &nbsp;როგორც ომიანობის, ისე მშვიდობიანობის პერიოდში. &nbsp;</p> <p>ძლიერების ზენიტს სამურაებმა XVI საუკუნეში მიაღწიეს, როდესაც ისინი ქვეყნის ერთ-ერთ ყველაზე პრივილეგირებულ კლასად ჩამოყალიბდნენ. თუმცა, მოგვიანებით, მათმა სტატუსმა რადიკალურად იცვალა სახე, რაც დაკავშირებული იყო 1867/1868 წლების ბურჟუაზიულ რევოლუციასთან და იაპონიაში მიმ­დი­ნ­არე ე. წ. მეიჯის რეფორმებთან. აღნიშნული &nbsp;მოვლენების შედეგს წარმოადგენდა სამხედრო-ფეოდალური&nbsp; სისტემის - შიოგუნატის დამხობა და იმპერატორის ერთპიროვნული მმართველობის აღ­დ­­გენა იაპონიაში. ახალ ისტორიულ რეალობაში, როდესაც &nbsp;იაპო­ნია განვითარების ვესტერნიზაციის გზას დაადგა, სამუ­რაე­ბის სამ­ხ­ედრო შენაერთები უკვე ფეოდალური წყობილების დრო­მ­ოჭმულ გადმონაშთად იქნა აღიარებული. ამიტომაც სამურაების ლაშქარი გაუქმებულად გამოცხადდა &nbsp;და შესაბამისად, ის უკვე &nbsp;ისტორიის კუთვნილებად იქცა.</p> 2024-05-16T00:00:00+04:00 საავტორო უფლებები (c) 2024 https://hos.openjournals.ge/index.php/hos/article/view/7797 იემენის სამოქალაქო ომის თავისებურებები 2024-05-16T12:42:29+04:00 მაია კაპანაძე bibliography@sciencelib.ge თამარ კიკნაძე bibliography@sciencelib.ge <p>ახლო აღმოსავლეთი მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე უფრო რთული რეგიონია. იგი&nbsp; კონფლიქტების სიმრავლით&nbsp; გამ­ო­­ირჩევა. რეგიონის ქვეყნებს შორის ან კონკრეტული ქვეყნის შიგნით ხშირია კონფლიქტები და დაპირისპირებები, რაც მეტ-ნაკლებად&nbsp; მთელი რეგიონის უსაფრთხოებაზე აისახება.</p> <p>იემენში სამოქალაქო ომი უკვე წლებია მიმდინარეობს. ომის დაწყბისთანავე, პროცესები ბევრად გასცდა ამ კონკ­რეტ­ული ქვეყნის ფარგლებს. მასში აქტიურად ჩაერთნენ როგორც შიდა, ასევე გარე აქტორები. აქედან გამომდინარე, იემენის სამო­ქალაქო ომი ახლო აღმოსავლეთის რეგიონის ერთ-ერთ აქტუ­ალურ პრობლემად იქცა. ამ ომში ერთმანეთს უპირი­სპირდება არა მხოლოდ ქვეყნის ხელისუფლება და მისი მოწინაა­ღმდეგე ოპო­ზიციური დაჯგუფება, ჰუთიების სახით, არამედ მან&nbsp; რელ­იგიური სახის დაპირისპირებაც შეიძინა. იემენის სამოქა­ლაქო ომში ჩაერთო „შიიტების დამცველი“ - ირანის ისლამური რეს­პუბლიკა და საუდის არაბეთის სახელმწიფო, რომელიც თავის თავს სუნიტების მედროშედ მიიჩნევს. პირდაპირ თუ ირიბად ჩართულნი არიან სხვა გარე რეგიონული აქტორებიც.</p> <p>ყოველივე ამის გამო, ომმა საკმაოდ რეზონანსული ხასი­ათი მიიღო და გახან­გრ­ძლივდა. აღნიშნული სამოქალაქო ომის გახ­გრძლივების მიზეზი როგორც შიდა, ისე გარე პოლიტიკურ აქტორებს შორის შეუთანხმებლობაა. საუბარია ადენის და ბაბ­ელ­მანდაბის ყურეებზე, რომლებსაც უდიდესი სტრატეგ­ი­ული მნი­შვნელობა აქვთ. ომის დას­რ­ულების შესახებ ჯერ-ჯერობით არა­ვითარი ვარაუდიც კი არ არსებობს. ქვეყანა გაყო­ფილია ორ ბანაკად, არის ჰუმანიტარული კრიზისი. შესაბამისად, მძიმეა ეკო­ნომიკური მდგომარეობაც.&nbsp;</p> 2024-05-16T00:00:00+04:00 საავტორო უფლებები (c) 2024 https://hos.openjournals.ge/index.php/hos/article/view/7798 სანჯაყ-ბეგ აბაშიძეების მიწათმფლობელობა - მიწათსარგებლობა აჭარაში ოსმალეთისა და რუსეთის იმპერიების მმართველობის დროს 2024-05-16T14:04:53+04:00 ოთარ თურმანიძე bibliography@sciencelib.ge <p>ბათუმელი სანჯაყ-ბეგ აბაშიძეები აჭარაში იმერეთიდან, კერძოდ, არგვეთის საერი­სთავოდან ჩამოსახლდნენ&nbsp; XVI საუკ­უ­ნეში. აჭარა მაშინ ოსმალებს ჰქონდათ დაპყრობილი. აბაშიძეები აქ გამუსლიმანდნენ და ოსმალეთის სახელმწიფოს სამსახურში ჩადგნენ. ოსმა­ლეთის სულთანმა მათ ადგილ-მამულები უბოძა და ლაზისტანის სანჯაყის ბეგის წოდებაც მიანიჭა.</p> <p>აბაშიძეები აჭარაში მსხვილი მიწათმფლობელები იყვნენ. სტატიაში განხილულია ბათუმელი სანჯაყ-ბეგ აბაშიძეების მიწა­თ­მფლობელობა-მიწათსარგებლობის საკითხები. ოსმალ­ე­თში აგ­რ­­არ­ული რეფორმის (თანზიმათი) განხორცი­ელების შემდეგ აღა-ბე­გებს ადგილ-მამულები კერძო საკუთრებაში აღარ ჰქონ­დათ. სანაცვლოდ მათ სამემკვიდრო პენსიები დაუნიშნეს, მაგრამ აბა­შიძეებს, როგორც ოსმალეთის იმპერიის დანარჩენ აღა-ბეგებს, ადგ­ილ-მამულები დარჩათ მფლობელობა-სარგებლობის უფლ­ებით.</p> <p>ოსმალეთის ხელისუფლების დროს განუწყვეტლივ მიმდ­ინარეობდა ბრძოლა ადგილ-მამულების თაობაზე სახელმწიფო უწყებებსა და ადგილობრივ მიწათმფლობელებს შორის. ეს ბრძ­ოლა გაგრძელდა რუსეთის ბატონობის დროსაც. ამ პერიოდში ბათუმელმა სანჯაყ-ბეგ აბაშიძეებმა დაიწყეს ადგილ-მამულების მასობრივი გაყიდვა. ისინი ეწეოდნენ აგრეთვე მიწების დაგი­რავებასა და იჯარით გაცემას. აქედან მიღებული ნატურალური თუ ფულადი შემოსავალი მათი არსებობის ძირითადი წყარო იყო. სტატიაში განხილულია ბათუმელი სანჯაყ-ბეგ აბაშიძეების საადგილმამულო უფლებრივი მდგომარეობა. ხაზგასმულია იმის შესახებ, რომ საბჭოთა რეჟიმის დროს მან მძიმე ეკონომიკური და პოლიტიკური ჩაგვრა განიცადეს.</p> 2024-05-16T00:00:00+04:00 საავტორო უფლებები (c) 2024 https://hos.openjournals.ge/index.php/hos/article/view/7799 „თურქი-მესხების“ დეპორტაციის წანამძღვრები და მასთან დაკავშირებული ზოგიერთი საკითხი 2024-05-16T15:56:13+04:00 უჩა ოქროპირიძე bibliography@sciencelib.ge <p>ნაშრომში განხილულია ე. წ. თურქი-მესხების დეპორტ­აც­იის პირობების &nbsp;შესამზადებლად რუსეთის კოლონიური პოლიტ­იკის (როგორც იმპერიის, ისე საბჭოთა) მიერ გატარებული ის ღონისძიებანი, რომელთაც მესხეთის მოსახლეობის უმრავლ­ე­სობა საქართ­ველოსა და ქართველობის მოძულე მანქურთებად და ქართული სახელმწიფოს უბოროტეს მტრებად უნდა ექციათ.</p> <p>მასში მოკლედ არის გადმოცემული აღნიშნული რეგიონის მოსახლეობის მდგომა­რე­ობა ოსმალთა ბატონობის პერიოდში, შემდეგ კი აქ შექმნილი ვითარება რუსეთის ამიერ­კავ­კასიაში და კერძოდ საქართველოში დამკვიდრების დროს. 1828-1829 წლების რუსეთ-ოსმა­ლეთის ომში რუსეთის გამარჯვების შედეგად აქ შექმნილი უმძიმესი მდგომარეობა - კავკასი­აში ქართული ელე­მე­ნ­ტის შესუსტების მიზნით გატარებული სპეციალური ღონისძი­ე­ბ­­ანი. აღნიშნულია, „მფარველად“ მოსულმა რუსეთმა ისეთ დღ­ეში ჩააგდო ქართველობა, რომ მის წინააღმდეგ არაერთი აჯა­ნყ­ება მოხდა. მდგომარეობა არ შეცვლილა საბჭოთა პერიოდშიც, პირიქით, იგი კიდევ უფრო დამძიმდა და სრულად დაექვემ­დე­ბარა რეგიონში საბჭოთა სახელმწიფოს ვერაგულ მიზნებს, რომ­ლის საბოლოო შედეგი იქედან ქართველი მუსლიმანი მოსახ­ლეობის დეპორტაცია იყო. მხილებულია ამ საქმეში სომხების როლი და ქართვე­ლე­ბისაგან თითქმის დაცლილ ადგილების მათგან მითვისების მცდელობა.</p> <p>აქვე აღნიშნულია, რომ ცნობილი რუსი ადამიანის უფლ­ებათა და სამართალ დამც­ვე­ლის, ნობელის პრემიის ლაურეატის, აკადემიკოს ანდრეი სახაროვის ძალისხმევით, რომელიც შეცდ­ო­მაში შეიყვანეს, მესხები თურქებად მოინათლნენ და მათ მიმართ დამკვიდრდა ტერმინი „თურქი-მესხები“. რასაც მოყვა ქართველი უფლებადამცველის, საქართველოს ეროვნული გმირის მერაბ კოსტავას სათანადო პასუხი ჭეშმარიტი ისტორიისა და მათი ნამ­დვილი ქართული წარმოშობის ახსნით და ანდრეი სახარ­ოვ­ისაგან საკუთარი შეცდომის აღიარება</p> <p>ამავე სტატიაში მოცემულია ანდრეი სახაროვის წიგნზე - „ქვეყნისა და მსოფლიოს&nbsp; შე­სა­ხებ“ მერაბ კოსტავას მიერ გამ­ოთ­ქმ­ული საგულისხმო მოსაზრებანი სხვადასხვა უმნიშვნე­ლოვანეს საკითხებზე, რომლებიც სრულად ეხმიანება მსოფლიოს თანა­მედროვე მდგომარეობას.</p> 2024-05-16T00:00:00+04:00 საავტორო უფლებები (c) 2024 https://hos.openjournals.ge/index.php/hos/article/view/7801 კახეთის სამეფოს იერუსალიმთან ურთიერთობის ისტორიისათვის XVI საუკუნეში 2024-05-16T16:14:57+04:00 ციური ქათამაძე bibliography@sciencelib.ge <p>XVI საუკუნეში კახეთის სამეფოს პოლიტიკურ მესვეურთა ზომიერმა საგარეო პოლიტიკამ, დიპლომატიურმა სვლებმა გან­აპ­ირობა მთელი საუკუნის განმავლობაში კახეთის შედარებით სტაბილური და მშვიდობიანი განვითარება, რამაც ხელი შეუწყო ქვეყნის შიგნით ეკონომიკურ და კულტურულ აღმშენებლობას, ხოლო ქვეყნის გარეთ უცხოეთში, განსაკუთრებით ,,წმინდა მიწ­აზე“ და ,,წმინდა ქალაქ“ იერუსალიმში ქართული ეკლესია-მონა­სტრების, ქართული სამონასტრო თემის მხარდაჭერას და უდი­დესი ქრისტიანულ სიწმინდის ,,ქრისტეს საფლავისა“ და იქ ქარ­თ­ველთა უფლებების დაცვას. ქართველთა უფლებების ენერ­გ­იულ დამცველად XVI საუკუნის პირველ ათწლეულებში გვე­ვლინება კახეთის მეფის ავგიორგის (1511-1513) მიერ ეგვიპტის მამლუქ სულთანთა კარზე წარგზავნილი ბეენა ჩოლოყაშვილი, ხოლო შემდეგ კახეთის მეფეები ლევანი (1518/1520-1574) და ალე­ქსანდრე II (1574-1605) იერუსალიმში გზავნიან მდიდარ შეწ­ირულობას, ზრუნავენ ოსმალთა მმართველობის დროს დაზიანე­ბული გოლგოთას აღდგენაზე, სწირავენ კახეთში სოფლებს, ყმა-მამულს (აღდგომა, კისისხევი), აშენებენ ეკლესიებს და ცდილ­ო­ბენ ხელსაყრელი პოლიტიკური ამინდის დადგომისთანავე დაი­ცვან იერუსალიმის ქრისტიანული სიწმინდეები და ქართ­ველთა უფლებები „წმინდა მიწაზე“ მიმოსვლისას, რასაც უკვე ცნობილი საისტორიო წყაროების გარდა, ადასტურებს უკანა­სკნელ ათწლ­ეუ­ლებში გამოვლენილი არაბულენოვანი და ოსმა­ლური დოკ­უმენტები.</p> 2024-05-16T00:00:00+04:00 საავტორო უფლებები (c) 2024 https://hos.openjournals.ge/index.php/hos/article/view/7818 მარკუს სამუელ-უმცროსის გაბედული ბიზნეს-გეგმა – ბათუმიდან სუეცის გავლით შორეული აღმოსავლეთისაკენ 2024-05-20T10:53:03+04:00 ოლეგ ჯიბაშვილი bibliography@sciencelib.ge <p>აფშერონის ნახევარკუნძულზე მდებარე მდიდარი ნავთობ-საბადოების სამრეწველო ექსპლუატაცია XIX საუკუნის შუახან­ებში დაიწყო, მაგრამ ნავთობის ტრანსპორტირებასთან დაკა­ვშ­ირებული პრობლემების გამო მისი მოპოვების მასშტაბები დიდი არ იყო. 1877-1878 წლების რუსეთ-ოსმალეთის ომის შედეგად ბათ­უმი თავისი ღრმაწყლიანი ნავსადგურით რუსეთის იმპერიის ფარგლებში მოექცა, რაც პარიზელი როტშილდების დამსახ­ურ­ებაც იყო; 1883 წლიდან, ბათუმი-ბაქოს სარკინიგზო ხაზის ექს­პლ­უატაციაში შესვლით, ბაქო-ბათუმის ნავთობ-სატრანსპორტო დერეფანიც ამოქმედდა. ბაქო-ბათუმის ურთიერთკავშირმა მათი სწრაფი სამრეწველო განვითარება და აფშერონის ნავთობის საე­ქსპორტო მნიშვნელობის ზრდა განაპირობა. „რუსულმა“ (ბაქოს) ნავთობმა (როტშილდები, ნობელები და სხვ.) სერიოზული კონკ­ურენცია გაუწია ამერიკულ ნავთობს (როკფელერები) ნავთობპ­როდუქტების მსოფლიო ბაზარზე.</p> <p>„ნავთობის ომების“ ერთ-ერთი საინტერესო ეპიზოდი იყო ინგლისელი ებრაელის, მარკუს სამუელ-უმცროსის მიერ ჩატარ­ე­ბული გაბედული ბიზნეს-ოპერაცია. მან შეუკვეთა იმდროი­სა­თ­ვის ტექნიკის უკანასკნელი სიტყვით აღჭურვილი ტანკერი „მურ­ექსი“ და ბათუმის ნავსადგურიდან, სუეცის არხის გავლით, როტ­ში­ლდების კუთვნილი 4-ათას ტონაზე მეტი ნავთი შორ­ე­ული აღმოსავლეთის ქვეყნებისკენ გააგზავნა. ეს იყო ნაოსნობის ისტორიაში პირველი და უპრეცედენტო შემთხვევა, რომელიც 1892 წლის აგვისტო-სექტემბერში განხორციელდა. ახალმა მარშ­რუტმა (სურ.1) მნიშვნელოვნად გაზარდა ბაქოს ნვთობის კოკუ­რე­ნტუნარიანობა და უზრუნველყო მისი დამკვიდრება აზიის ბაზარზე.</p> 2024-05-16T00:00:00+04:00 საავტორო უფლებები (c) 2024 https://hos.openjournals.ge/index.php/hos/article/view/7819 როგორ მოასწავებს ახალ ერას ახლო აღმოსავლეთში „აბრაამის შეთანხმებები“ 2024-05-20T11:03:19+04:00 ზვიად ტყაბლაძე bibliography@sciencelib.ge <p>ნაშრომი ეძღვნება ძალიან საინტერესო თემას, „აბრაამის შე­თა­ნხმებების“ მნიშვნელობას ახლო აღმოსავლეთის ისტორ­ი­ისა და მომავლისთვის.</p> <p>აშშ-ს ყოფილი პრეზიდენტის დონალდ ტრამპის ინიცია­ტივით და ძალისხმევით მოხდა ისრაელის მიერ ისტორიული და უმნიშვნელოვანესი სამშვიდობო შეთანხმებების დადება არაბ­თა გაერთიანებულ საამიროებსა და ბაჰრეინთან, რომლებსაც უწო­დეს „აბრაამის შეთანხმებები“, სამი ძირითადი მონო­თეი­სტური რელიგიის - ქრისტიანობის, იუდაიზმის, ისლამის მამამთავრის და პატრიარქის აბრაამის საპატივცემულოდ.</p> <p>1979 წლის ეგვიპტე-ისრაელის და 1994 წლის იორდანია-ისრაელის სამშვიდობო შეთანხმებების დადების შემდეგ, ასეთი მნიშვნელოვანი და ერთი შეხედვით წარმოუდგენელი ამბავი ახლო აღმოსავლეთში, ალბათ არასოდეს მომხდარა. „აბრაამის შეთანხმებები“ სამი სახელმწიფოს შეგნებული და მტკიცე გადა­წყვეტილებაა განხეთქილებიდან გადავიდნენ წარმატებულ ჩარ­თ­ულობაზე. ამის შემდეგ, ისრაელთან ურთიერთობები დაამყარა მაროკომ, ნორმალიზაციის პროცესი დაიწყო სუდა­ნთან.</p> <p>მიუხედავად ისრაელ-„ჰამასის“ ახალი კონფლიქტის დაწყ­ე­ბისა, რამაც დროებით შეაფერხა სამშვიდობო ინიციატივები ახლო აღმოსავლეთში, ისრაელის ურთიერთობების ნორმა­ლი­ზ­ება სხვა არაბულ ქვეყნებთან შეუქცევადი პროცესი იქნება.</p> 2024-05-16T00:00:00+04:00 საავტორო უფლებები (c) 2024 https://hos.openjournals.ge/index.php/hos/article/view/7820 მართლმადიდებლობა ჩინეთში 2024-05-20T11:16:37+04:00 დავით ანდღულაძე bibliography@sciencelib.ge <p>თანამედროვე სამყაროში რუსეთისა და ჩინეთის ურთ­ი­ე­რთ­ობები სულ უფრო ხშირად ექცევა სამეცნიერო თუ საინფ­ორ­მაციო ყურადღების ცენტრში. ეს ურთიერთობები რამდენიმე საუ­კ­უნეს ითვლის და, ფაქტობრივად, სწორედ რუსული სასულ­ი­ერო მისიის მეშვეობით დამყარდა, რომელიც საუკუნეზე მეტი ხნის განმავლობაში დიპლომატიურ საქმიანობას ეწეოდა.</p> <p>თანამედროვე რუსეთში მართლმადიდებელი ეკლესია წინა პლანზეა წამოწეული და მნიშვნელოვან როლს ასრულებს სახე­ლ­მწიფოშიც და სახელმწიფოთაშორის ურთიერთობებშიც. შესა­ბ­ა­მ­ისად, მოსკოვის საპატრიარქოს ურთიერთობა თანამედროვე ჩინ­ე­თთან განსაკუთრებული მნიშვნელობის საკითხია.</p> <p>წინამდებარე ნაშრომში მოყვანილი წყაროების ანალიზი არ მოიცავს მხოლოდ პოლიტიკურ თემას, არამედ ეხება საკუთრივ რელიგიურ საკითხებსაც.</p> 2024-05-16T00:00:00+04:00 საავტორო უფლებები (c) 2024 https://hos.openjournals.ge/index.php/hos/article/view/7838 რეცენზია ავტორთა ჯგუფის მიერ (როინ მალაყმაძე, ნოდარ კახიძე, სულხან მამულაძე) შექმნილ მონოგრაფიაზე - „ისტორ-იისა და კულტურის ძეგლები მაჭახლის ხეობაში“. რედაქტორი ელზა ფუტკარაძე, გამომცემლობა, „ფავორიტი სტილი“, ბათუმი, 2024. 2024-05-22T09:59:43+04:00 ემზარ მაკარაძე bibliography@sciencelib.ge <p>----</p> 2024-05-16T00:00:00+04:00 საავტორო უფლებები (c) 2024 https://hos.openjournals.ge/index.php/hos/article/view/7834 ალბერტ მენთეშაშვილი - მ ო გ ო ნ ე ბ ა 2024-05-21T16:24:35+04:00 მარიამ გურეშიძე bibliography@sciencelib.ge <p>---</p> 2024-05-16T00:00:00+04:00 საავტორო უფლებები (c) 2024 https://hos.openjournals.ge/index.php/hos/article/view/7837 ქართული თურქოლოგიის დამსახურებული მოღვაწე 2024-05-22T09:38:24+04:00 გიორგი ახალკაციშვილი bibliography@sciencelib.ge <p>ქართული აღმოსავლეთმცოდნეობის, კერძოდ, თურქო­ლო­გ­იის, განვითარების საქმეში ბევრი მკვლევარი და მეცნიერია ჩარ­თული. მე, ამჯერად, მაქვს პატივი, ხაზი გავუსვა თურქეთის უახლესი ისტორიის, პოლიტიკისა და ცივილიზაციის მკვლ­ევ­რის, ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აღმოსავლეთმცოდნეობის დეპარტამენტის ხელმძღვანელის - პროფესორ ემზარ მაკარაძის ნაყოფიერი სამეცნიერო საქმიანობის საკითხებს.</p> <p>ემზარ მაკარაძე მრავალი ათეული &nbsp;წელია ეწევა&nbsp; პედაგო­გ­იურ-კვლევით&nbsp; საქმიანობას&nbsp; ბათუმის&nbsp; შოთა რუსთაველის&nbsp;&nbsp; სახ­ე­ლ­­მწიფო&nbsp;&nbsp; უნივერსიტეტში.&nbsp;&nbsp; ამ ხნის განმავლობაში&nbsp; განსაკუთ­რ­ე­ბ­ული&nbsp; პატივისცემა,&nbsp; ნდობა&nbsp; და სიყვარული&nbsp; დაიმსახურა&nbsp; როგ­ორც&nbsp; სტუდე­ნტების,&nbsp; ასევე ლექტორ-მასწავლებლების&nbsp; მხრიდან.&nbsp; მან&nbsp; თავდაუზოგავი შრომისმო­ყვარ­ეობით და&nbsp; სანიმუშო&nbsp; პროფ­ე­ს­­იონალიზმით შეძლო არაერთი მნიშვნელოვანი წარმა­ტე­ბის&nbsp;&nbsp; მი­ღ­­წევა სამეცნიერო&nbsp; სფეროში.&nbsp; ამის&nbsp; დასტურია&nbsp; მის&nbsp; მიერ&nbsp; გამო­ქ­ვ­ე­ყნებული ათეუ­ლობით სამეცნიერო ნაშრომი, &nbsp;სტატია თუ&nbsp; მო­ნ­­ოგრაფია, &nbsp;რომლებიც&nbsp; სტუდენ­ტების­თვის სახელმწიფო ენაზე არს­ე­ბულ შეუცვლელ სახელმძღვა­ნელოებს წარმოადგენენ. მარ­თ­ალია, ბატონი ემზარის ძირითად სამოღვაწეო საქმ­იან­ობა&nbsp;&nbsp; ბათ­უ­მის უნივე­რსი­ტეტს&nbsp; უკავშირდება,&nbsp; თუმცა&nbsp; კვლევის&nbsp; სამე­ცნიერო არეალი საკმაოდ ფართოა. იგი მუდმ­ივად ღებულობს მონაწ­ილ­ეობას&nbsp; საერთაშორისო &nbsp;სამეცნიერო&nbsp; ფორუმებში, სიმპო­ზიუმებსა და კონგრესებში, სადაც საკუთარ გამოცდილებას უზიარებს&nbsp; რო­გ­ორც &nbsp;ქართ­ველ,&nbsp; ასევე უცხოელ&nbsp; კოლეგებს.&nbsp; იგი&nbsp; არის&nbsp; არაერთი&nbsp; საინტერესო&nbsp; და&nbsp; მნიშვნელოვანი&nbsp; საგრანტო &nbsp;პროექტის &nbsp;ავტორი.&nbsp; მუდმივად&nbsp; ჩართულია სტაჟირებისა და ტრენინგების პროცესში.</p> 2024-05-16T00:00:00+04:00 საავტორო უფლებები (c) 2024 https://hos.openjournals.ge/index.php/hos/article/view/7832 საბაჰათინ ალი (1907-1948) - „ვიოლონჩელო“ 2024-05-21T16:07:10+04:00 ნატო ხარშილაძე bibliography@sciencelib.ge <p>მე-20 საუკუნის გამოჩენილი თურქი მწერალი საბაჰათინ ალი 1907 წელს თურქეთში დაიბადა. მამა, რომელიც ადრე გარდ­აეცვალა, ოფიცერი იყო. ოჯახს საცხოვრებელის შეცვლა ხშირად უწევდა. მწერალმა კარგი განათლება ჯერ სტამბოლში მიიღო. იქ დაამთავრა პედაგიური სასწავლებელი და ქალაქ ოზგატში მას­წ­ა­</p> <p>1928-1930 წლებში საბაჰათინ ალი ბერლინის უნივე­რსი­ტე­ტის ფილოლოგიის ფაკულტეტზე სწავლობდა, სადაც ეროვნულ ნიადაგზე ნაცისტ სტუდენტთან ჩხუბი მოუხდა. მწერალი იძულ­ებული გახდა უნივერსიტეტი დაეტოვებინა და სამშობლოს დაბ­რ­უნებოდა. ქალაქ აიდინში, კონიასა და ანკარის სკოლებში გერ­მ­ანულ ენას ასწავლიდა. არაერთხელ იყო გასამართლებული თუ­რ­ქეთის მთავრობის მიმართ კრიტიკული აზრის გამოხატ­ვის­თ­ვის. 1948 წელს სამშობლოს დატოვება და ევროპაში გაპარვა გად­აწყვიტა, მაგრამ ახლო მეგობარმა პოლიციაში დაასმინა. მწერალი თურქეთ-ბულგარეთის საზღვარზე დააკავეს. ერთ-ერთი ვე- რს­იით იქვე დახვრიტეს, მეორე ვერსიით კი- პოლიციაში დაკით­ხვისას მოკლეს.&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; &nbsp;</p> 2024-05-16T00:00:00+04:00 საავტორო უფლებები (c) 2024 https://hos.openjournals.ge/index.php/hos/article/view/7833 ზია ფაშა (1829-1880) „ლექსი“ 2024-05-21T16:17:44+04:00 ასმათ ჯაფარიძე bibliography@sciencelib.ge <p>განსაკუთრებულია ზია ფაშას (აბდულჰამიდ ზიაედინ) როლი თურქული ლიტერატურის ისტორიაში. მისი შემოქმედების ნოვატორობა იმთავითვე აღიარეს მისმა თანამოკალმეებმა. ზია ფაშას ნაწარმოებებში დასმულია ფილოსოფიური პრობლემები, გადმოცემულია სათუთი ადამიანური გრძნობები და განცდები. იგი მიეკუთვნება „თანზიმათის“ ეპოქის ავტორთა რიცხვს. მის კალამს ეკუთვნის, როგორც პროზაული, ასევე პოეტური ნაწარმოებები. ზია ფაშა ნამიქ ქემალთან და იბრაჰიმ შინასთან ერთად არის ახალი თურქული ლიტერატურის ფუძემდებელი.</p> 2024-05-16T00:00:00+04:00 საავტორო უფლებები (c) 2024 https://hos.openjournals.ge/index.php/hos/article/view/7828 მითოლოგიური რიცხვი შვიდი თურქმენულ კულტურაში 2024-05-21T14:49:53+04:00 აჰმეთ გოქჩიმენი bibliography@sciencelib.ge <p>რიცხვები მითოლოგიის სიმბოლური კოდებია. ისინი ატა­რ­­ებენ არქაული რწმენისა და ტრადიციული ცხოვრების საი­დ­უ­მ­ლოებებს წარსულიდან დღემდე. რიცხვი <em>შვიდი</em> გვხვ­დება ხალ­ხური ლიტერატურის უამრავ ნაწარმოებში. რიცხვი <em>შვიდი</em> არის ერთ-ერთი განსაკუთრებული რიცხვი. არსებობს ინფორმაცია <em>შვ­ი­­დის</em> შესახებ მსოფლიოს ყველა საზოგადოებაში, რწმენასა და კულ­ტურაში. ადამიანები იყენებენ რიცხვს <em>შვიდს</em> სამყაროს შექ­მნის, ცის, სამოთხისა და ჯოჯოხეთის და ა.შ. ასახსნელად. <em>შვიდი</em> არის საბავშვო რითმების რიცხვი. ბევრი საზოგადოება არ ატა­რ­ებს მნიშვნელოვან რიტუალებს მათი შვიდჯერ გამეორების გარ­ეშე. რაც შეეხება თურქ ხალხებს, <em>შვიდი</em> ძალიან მნიშვნელოვანია თურქმენებისთვის. თურქმენულ მითოლოგიაში <em>შვიდი</em> განს­აკ­უ­თრებულია. ის უფრო მეტად თვა­ლშისაცემია ვიდრე სამი, ხუთი, ცხრა და ორმოცი. <em>შვიდი</em> გვხ­ვდება თურქმენების ყველა ტრად­ი­ციაში დაბადებიდან სიკვდ­ილამდე. საბავშვო რიტუალებში, ქორწინებასა და სიკვდილში რიცხვი <em>შვიდი</em> წარმოდგენილია რო­გორც ფორმულა. ამ ფორ­მულით მთავარი სათქმელია ხაზ­გა­სმული. ადამიანებს <em>შვიდჯერ</em> გამეორებით უკეთ ესმით და იმახ­სოვრებენ სიტუაციებს, ქცევებს და სახელებს. <em>შვიდი</em> გვხვდება როგორც სტილისტური რიცხვი ზღაპრებში, ეპოსებში და ლე­გე­ნ­დ­ებში. თურქმენულ საზოგა­დოე­ბაში <em>შვიდის</em> ფარგლებში იხს­ნ­ება დადებითი და უარყ­ოფ­ითი სიტუაციები და ქცევები. ეს შვი­დ­ეული ატარებს მითო­ლოგიისა და კულტურული იდენტობის კვალს. ბევრი თურ­ქმე­ნული რიტუალი არ არის სრულყოფილი <em>შვი­დჯერ</em> შესრულების გარეშე. წინამდებარე სტატიაში პირვე­ლად არის მოცემული ზოგ­ადი ინფორმაცია რიცხვი <em>შვიდი</em>ს შეს­ახებ. აქვეა მოცემული <em>შვი­დის</em> მაგალითები თურქმენულ კულტ­ურაში, ხალხურ ლიტერა­ტურასა და რწმენაში. ამ <em>შვიდეულში</em> შ­ე­დის ოჯახი, შთამო­მავ­ლობა, ცუდი ქცევის ქალები და სტუ­მა­რთა გართობის ტრადი­ც­იები. საბოლოოდ კი შეფასებულია რიც­ხვი <em>შვიდი</em>ს მაგალ­ი­თები, რომელსაც მითოლოგიური ფესვ­ები აქვს თურქმენულ კულ­ტურაში. აღსანიშნავია, რომ განხილული მაგალითები სოციო­ლ­ო­გიურ, რელიგიურ და კულტურულ ხასი­ათს ატარებენ.</p> 2024-05-16T00:00:00+04:00 საავტორო უფლებები (c) 2024 https://hos.openjournals.ge/index.php/hos/article/view/7829 თანამედროვე ქართულ-თურქული ურთიერთობების ზოგიერთი ასპექტი (სოციალური ანალიზი) 2024-05-21T15:13:20+04:00 ნუგზარ ჩხაიძე bibliography@sciencelib.ge <p>საკვლევი თემის აქტუალობა, უპირველეს ყოვლისა, განპ­ი­რ­ობებულია იმ&nbsp; გარემოებით, რომ თურქეთის რესპუბლიკა ჩვენი მეზობელი ქვეყანაა. ისტორიის მანძილზე ჩვენი ურთიერთობები არაერთგვაროვნად ვითარდებოდა, იყო როგორც დაპირის­პირ­ების, ასევე მშვიდობიანი თანაცხოვრების პერიოდები. დღეისა­თ­ვის თურქეთთან კეთილმეზობლური ურთიერთობები გვაქვს. თან­ამედროვე თურქეთი ჩვენი სახელმწიფოს სტრატეგიული პარ­­ტნიორია. ამიტომ, ამ მძლავრი პოლიტიკური და ეკონო­მი­კური გავლენის ქვეყანასთან პოზიტიური ურთიერთობები მნიშ­ვნე­ლოვნად წაადგება ჩვენს ქვეყანას მრავალი პრობლემის მოგვ­არებაში.</p> <p>თემის აქტუალობა მდგომარეობს იმაშიც, რომ თანამედ­რ­ოვე ქართულ-თურქული ურთიერთობები, უმეტესწილად, შეს­წ­ავლილია ოფიციალური სახელისუფლო დოკუმენტების ან ისტ­ორიული წყაროების საფუძველზე. მიუხედავად ასეთი მას­ა­ლ­ების დიდი მნიშვნელობისა, მათში არ ჩანს საქართველოს რიგ­ითი მოქალაქეების დამოკიდებულება თურქეთთან მიმარ­თ­ე­ბ­აში. ამ ხარვეზის გამოსწორების მიზნით, ბათუმელი რესპო­ნდ­ენ­ტების სოციოლოგიური გამოკითხვის მეშვეობით, ჩვენ კომ­პლე­ქსურად შევისწავლეთ და წარმოვაჩინეთ მათი თურ­ქეთთან დამ­ო­კიდებულების სხვადასხვა ასპექტი. ოფიციალური სტრ­უქ­ტუ­რების მხრიდან ჩვენი მოსახლეობის აზრის გათვალისწინება მოგ­ვცემს იმის საშუალებას, რომ სწორად დაიგეგმოს და განხ­ორ­ციელდეს თურქეთთან ურთიერთობის სხვადასხვა ღონისძიება. კვლევაში ყურადღება გავამახვილეთ შემდეგ კონკრეტულ საკით­ხებზე: გარკვეული დროით თურქეთში განხორციელებული ვიზ­იტები; რესპონდენტებისა და მათი ახლობლების თურქეთში ვიზ­­იტის მიზნები; დამოკიდებულება ბათუმში ჩამოსული თურ­ქეთის მოქალაქეებისადმი; თურქეთიდან გასაყიდად შემოსული, სხვადასხვა სახის პროდუქციის ხარისხის შეფასება (შესაძლე­ბლ­ობის შემთხვევაში, პროდუქტისა და გამომშვები ფირმის სახ­ე­ლის დაკონკრეტებით), ასევე, სხვადასხვა თურქული საქონლის რეკლამის მათზე ზეგავლენის დონე; ქართულ-თურქული ბიზ­ნეს-ურთიერთობების ზოგადი შეფასება; თურქული ინვესტ­იცი­ების მოზიდვის საკითხი; თურქეთში სამუშაოდ წასულთა წინაშე მდგარი პრობლემები; თურქეთში სამუშაო ვიზის მოქმედების ვადის გაზრდის მიზანშეწონილობა; თურქეთიდან ჩამოსულ ტურ­ისტულ ჯგუფებზე მიმაგრებული გიდების კვალიფიკაციის დონე; საქართველოს ტელევიზიებით ნაჩვენები თურქული კინ­ოპროდუქციის ხარისხობრივი შეფასება; თურქეთის არქივ­ებში საქართველოს შესახებ დაცული დოკუმენტების შესწავლის აუც­ი­ლებლობა; ქართულ-თურქული ურთიერთობების დღევა­ნდ­ელი მდგომარეობის ზოგადი შეფასება და მისი განვითარების პერ­სპექტივები.</p> 2024-05-16T00:00:00+04:00 საავტორო უფლებები (c) 2024 https://hos.openjournals.ge/index.php/hos/article/view/7830 ყურანში ამკრძალავი და აკრძალული აიების გაგებისთვის 2024-05-21T15:34:18+04:00 აბესალომ ასლანიძე bibliography@sciencelib.ge <p>თანამედროვე მსოფლიოში ისლამის ფაქტორის ზრდის ფონზე, ერთ-ერთ აქტუალურ საკითხად რჩება ყველა მუსლიმ­თ­ათვის წმინდა წიგნის - ყურანის ტექსტიდან ცალკეული ადგილ­ების ციტირება და შესაბამისად, სასურველი იდეის დასაბუთება. სხვადასხვა პიროვნებები, ჯგუფები თუ პოლიტიკური პარტიები თვიანთი მოსაზრებების გამყარებას ცდილობენ ყურანის ტექს­ტის დამოწმებით. ამ დროს ხშირად ხდება ისეთ აიებზე აპელ­ირება, რომლებიც ძალადაგარგულად, ანუ გაუქმებულად ითვ­ლება, თუმცა, ყურანის ტექსტში არის. მუსლიმური ტრადიციით ყურანი მუსლიმთათვის ღმერთისგან გარდმოვლენილი წიგნია და მასში არცერთი სიტყვა არაა ჩამატებული ადამიანების მიერ, მასში არ შეიძლება რაიმე ცვლილების შეტანა - დამატება ან ამო­ღება. სწორედ აქედან გამომდინარე, პრობლემურია, რომ ბევრი, განსაკუთრებით პოლიტიკურად ანგაჟირებული მუსლი­მი­სთვის არ შეიძლება ყურანში იყოს ძალადაკარგული, ანუ გაუქმებული აიები. ამ დროს თვით წინასწარმეტყველ მუჰამმადს უხდებოდა ამა თუ იმ აიას დამატებითი განმარტება, ან მითითება იმაზე, რომ გარდმოვლენილ გამოცხადებებში ცვლილებები თვით ალლ­აჰიდანაა.</p> <p>მუსლიმურმა ღვთისმეტყველებამ მუჰამმადის გარდაც­ვა­ლ­ების შემდეგ ეტაპობრივად შექმნა თეორია აიების გაუქმების შესახებ (ნასიხ ვა მანსუხ), რომელიც აქტუალობას ინარჩუნებს თანამედროვე ეტაპზეც, განსაკუთრებით იმ კუთხით, როდესაც საკითხი ეხება წმინდა ომს (ჯიჰადი), მუსლიმების ურთიე­რთო­ბას სხვა აღმსარებლობის ადამიანებთან და ა. შ. სწორედ აქედან გამომდინარე, ყურანში ამკრძალავ და აკრძალული აიების შესა­ხებ ცოდნა აუცილებელია როგორც მუსლიმთათვის, ისე არამუ­სლიმებისთვის. მნიშვნელოვანია იმის ცოდნა, რომ ყურანში ზოგ­იერთი იდეა თუ შეგონება მოცემულია დროებითი სარგე­ბლობისთვის და შემდგომში, როცა საჭიროებანი იცვლება, იცვ­ლება (უქმდება) მოცემული აიაც. ამიტომაც, ნებისმიერ საკითხზე მსჯელობისას თუ ვახდენთ ყურანის ტექსტის ციტირებას, უპი­რველესად აუცილებელია იმის ცოდნა, თუ რა დროსა და სიტ­უაციაში იქნა გარდმოვლენილი ესა თუ ის აია და რამდენად უნი­ვერსალური იდეაა მასში გადმოცემული. სწორედ აღნიშნ­ული საკითხების შესწავლას ეხება წინამდებარე სტატია.</p> 2024-05-16T00:00:00+04:00 საავტორო უფლებები (c) 2024 https://hos.openjournals.ge/index.php/hos/article/view/7831 ინდური წარმოდგენები ადამიანის პიროვნების შესახებ (ალან უოტსი; კარელ ვერნერი) 2024-05-21T15:47:18+04:00 ვარდო ბერიძე bibliography@sciencelib.ge <p>პიროვნებისა და ადამიანისადმი ინტერესი ისეთივე ძვე­ლია, როგორც კაცობრიობის ისტორია. პიროვნების კონცე­პტუა­ლური მნიშვნელობა, გაგება და შესწავლა გლობალურია. პირო­ვნების ცნებასთან, მის სტრუქტურასთან დაკავშირებული საკით­ხები სხვადასხვა მეცნიერების კვლევისა და მსჯელობის საგანია. იგი წარმოადგენს ფილოსოფიის, ფსიქოლოგიის, ისტორიის, სოციალური და პოლიტიკური მეცნიერებების კვლევის სფეროს.</p> <p>ძველ ინდოეთსა და ჩინეთში იბადება და ვითარდება ფილ­ოსოფიური აზრი ადამიანის შესახებ. მის არსებით მახასია­თებ­ლად ითვლება ადამიანის შინაგანი ბუნების, მისი თავის­უფ­ლ­ების ხარისხის, ცხოვრების მიზნისა და აზრის სრულყო­ფილ­ებაზე ორიენტაციის აღება, მაკრო და მიკროკოსმოსის, ბუნებისა და ადამიანის თავდაპირველი ერთიანობისთვის ყურადღების გამახვილება.</p> <p>ინდური მიდგომა პიროვნების გაგებისა&nbsp; გამორჩეული პერ­სპექტივის მატარებელია. იგი არსებითად განსხვავდება დასა­ვლ­ური ფილოსოფიური ტრადიციებისგან.</p> <p>&nbsp;ალან უოტსი XX საუკუნის ბრიტანელი მწერალი და ფილ­ოსოფოსი, რომელიც დასავლური აზროვნებისთვის ცნობილია, როგორც აღმოსავლური სიბრძნის ინტერპრეტატორი, თვლის, რომ ინდური საზოგადოება&nbsp; საინტერესო ჩვეულებისა და ტრა­დ­ი­ციის მატარებელია. იგი წიგნში „აღმოსავლური სიბრძნე და თანამედროვეობა“ პიროვნებას განიხილავს, როგორც ყოველდ­ღიურ ცხოვრებაში მიღებულ სოციალურ ან დრამატულ ნიღაბს და ცდილობს ამ გზით აჩვენოს პიროვნებისადმი ინდური მიდ­გომის განსაკუთრებულობა.</p> <p>აღმოსავლეთმცოდნე, რელიგიის ფილოსოფიის მკვლევრის კარელ ვერნერის დაკვირვებითა და დასკვნით ადამიანის პირო­ვნების ბუნება ჯერ კიდევ გაუგებარია. მისი აზრით, პიროვნების გონივრული განმარტება ის არის, რომ იგი რთული სტრუქ­ტუ­რის და რთული დინამიური ფუნქციების შემცველია.</p> <p>&nbsp; საბოლოოდ, ორივე მათგანის კვლევებიდან იკვეთება ერთი საერთო დასკვნა, რომ ყველაფრის მხარდამჭერი ძალა, რაც არსებობს ფენომენალურ დონეზე და მათ შორის პიროვნებისაც არის &nbsp;„ბრაჰმანი“. ბრაჰმანის მიხედვით კი, ადამიანი თავად განს­ა­ზღვრავს, ირჩევს გზას და საშუალებას თავისი სრულ­ყოფ­ილე­ბისა და გადარჩენისთვის. მას არ შეუძლია სამყაროს შეცვლა, მას შეუძლია მხოლოდ თავისი თავის შეცვლა.</p> 2024-05-16T00:00:00+04:00 საავტორო უფლებები (c) 2024 https://hos.openjournals.ge/index.php/hos/article/view/7822 იაპონური და ქართული კულტურის გზაჯვარედინზე (დიპლომატიური მიმოწერის თარგმნის პრობლემები) 2024-05-20T12:35:07+04:00 ლაშა ბოლქვაძე bibliography@sciencelib.ge მარინე აროშიძე bibliography@sciencelib.ge <p>თანამედროვე საქართველო აქტიურად ამყარებს დიპლ­ომა­ტიურ ურთიე­რთობებს ევროპისა და აზიის უამრავ ქვეყანასთან. დიპლომატიური ურთიერთობები კულტურათაშორისი კომუნი­კაციის ურთულესს სახეობას წარმოადგენს, რომელიც, უეჭვ­ე­ლად, მოითხოვს ინტერდისციპლინარულ კვლევებს. წინამ­დე­ბ­არე სტატიაში მოცემულია იაპონური და ქართული ოფიცია­ლური სტრუქტურების და კონკრ­ეტული პოლიტიკოსების მიმ­ო­წ­ერის თარგმანი, რომელმაც მოითხოვა წყარო ტექსტში მოყვ­ან­ილი რეალიების ლინგვოკულტურული, სოციოლინგვ­ისტური და პრაგმ­ატ­ული ასპექტების ანალიზი. დიპლომატიური მიმო­წ­ერის ემპირიული მასალა მოყვანილია იაპონიის საელჩოს ოფი­ც­ი­ალური საიტიდან (<a href="https://www.ge.emb-japan.go.jp">https://www.ge.emb-japan.go.jp</a> ).</p> <p>კვლევის შედეგად ოფოციალური იაპონურ-ქართული მიმ­ო­წერაში იყო აღმო­ჩენილი საინტერესო თავისებურებანი: დიპ­ლ­ომატიური წერილების ტიპისა და ფორმის განსხვავება; იაპო­ნ­ური და ქართული ეტიკეტის თავისებურება; კულტ­ურ­ული რეა­ლ­იების სპეციფიკა, რომლებიც გაუგებარია სხვა კულტურის წარ­მომა­დგ­ენლებისთვის, ამიტომ მოითხოვენ ქართულენოვან მკით­ხველისთვის პრაგმატულ ადაპტაციას, რაც გააუმჯობესებს ურთ­იერთგაგებას და აამაღლებს კულტურ­ათაშ­ორ­ისი კომუნიკაციის ეფექტურობას.</p> 2024-05-16T00:00:00+04:00 საავტორო უფლებები (c) 2024 https://hos.openjournals.ge/index.php/hos/article/view/7824 ქართულ- გერმანული და აღმოსავლური ფრაზეოლოგიური ერთეულების ლინგვოკულტურული თავისებურებები-კონტრასტული ანალიზი 2024-05-20T17:28:45+04:00 ნანა სტამბოლიშვილი bibliography@sciencelib.ge თეონა ბერიძე bibliography@sciencelib.ge <p>სამყაროს შეცნობა ენით იწყება. ენა ეროვნული კულტ­უ­რის შემადგენელი ნაწილი და მის აგებაში მონაწილე ფაქტორია. ენა, კულტურა და აზროვნება განსაზღვრავს და აყალიბებს ეროვნული თვითმყოფადობისა და ეროვნული ხასიათის ფორმი­რების საკითხსაც.</p> <p>&nbsp;ნაციონალური იდენტობის სპეციფიკური მახასიათებლები ყველაზე მრავალფეროვნებით ფრაზეოლოგიზმებში აისახება. ფრა­­ზეოლოგიზმები ნებისმიერი ხალხის, მსოფლიოს ენო­ბრივი სურათის მკვეთრ და თვითმყოფად ეროვნულ ნაწილს წარმო­ად­გენს.</p> <p>ნაშრომის მიზანია ქართული ენის, გერმანული ენისა და აღმ­­ოსავლურიდან&nbsp; ნაცნობი ენები &nbsp;და&nbsp; ეროვნულს&nbsp; სპეციფიკური კომპონენტების გამოვლენა და კლასიფიკაცია, მათი სტრ­უ­ქტუ­რულ-სემანტიკური ანალიზი და ფუნქციონირების შესწავლა;</p> <p>წინამდებარე ნაშრომი მიზნად ისახავს ხელი შეუწყოს&nbsp;&nbsp; ქარ­­­თულ - გერმანულ და აღმოს­ავ­ლური ფრაზეოლოგიის კონტ­რაქსტულ კვლევის გამოძიებისა და გაფართოებას და ამ სფე­როში კვლევითი ხარვეზების შევსებას.</p> <p>ქართული ლექსიკის ის ნაწილი, რომელიც ნასესხებია&nbsp; არა­ბ­ულიდან, თურქულიდან სპარსულიდან, თუ ნებისმიერი&nbsp; ქართ­ული ლექსიკის განუყოფელი ნაწილია, მათი ასახულია ამ სიტ­ყვების ასევე დამკვიდრებულია ნასესხობა ენისა და ერის ისტ­ო­რ­ი­ითა &nbsp;განპირობებული და სიტყვების ეტიმოლოგიაში. &nbsp;საკი­თ­ხის ინტ­ერესს ფრაზეოლოგიურ ერ­თ­­ეუ­ლთ­ა­ შეპირ­ის­პი­რებითი ანა­ლ­იზის საფუძველზე მიღებული იდენ­ტ­ურობა ქმნის.</p> 2024-05-16T00:00:00+04:00 საავტორო უფლებები (c) 2024 https://hos.openjournals.ge/index.php/hos/article/view/7825 კულტურული კონცეპტები „ვეფხისტყაოსნის“ თურქულ თარგმანში 2024-05-21T10:56:16+04:00 ნონა ნიქაბაძე bibliography@sciencelib.ge გულ მუქერრემ ოზთურქ bibliography@sciencelib.ge <p>წინამდებარე ნაშრომი წარმოადგენს პროფ. ბილალ დინდ­არისა და ასისტ. პროფესორ ზეინელაბიდინ მაქასის მიერ თურქ­უ­ლად თარგმნილ შოთა რუსთაველის პოემის „ვეფხისტყაოსნის“ კორპუსლინგვისტურ და კრიტიკულ ანალიზს. ჩვენ წარმო­გიდ­გენთ „ვეფხისტყაოსნის“ ორიგინალი და თარგმნილი ტექსტების შედარებას.</p> <p>„ვეფხისტყაოსანი“ შუა საუკუნეების ლიტერატურის ერთ-ერთი ღირსშესანიშნავი ძეგლია. „ვეფხისტყაოსანი“ ლირიკული პასაჟების შემცველი ეპიკური თხზულებაა, რომლის სიუჟეტი არა­ბეთსა და ინდოეთში ვითარდება. სამიზნე ენაში ხშირად ვხვ­დებით კულტურულ-სპეციფიკურ კონცეპტებს, მთარგმნელი ცდი­ლობს საკუთარ კულტურას მოარგოს ორიგინალ ტექსტში არსებული ლექსიკური ერთეულები. ეს კულტურული კონცე­პტ­ებია: მზე, მთვარე, ეშმა, ღვინის სმა.</p> <p>კვლევისას ვიყენებდით შემდეგ <strong>მეთოდებს</strong><strong>:</strong> კვლევის <strong>კორპ­უ­სლინგვისტური</strong> <strong>მეთო</strong><strong>დი</strong>, რომელიც თანამედროვე ჰუმანიტ­ა­რულ კვლევებში აქტუალურია. ამ მეთოდის გამოყენება დიდი მოცულობის ემპირიული მასალის სწრაფად და ეფექტურად დამ­უშავების საშუალებას იძლევა, რაც კვლევის პროცესს ამარ­ტი­ვ­ებს. კვლევის პროცესში ასევე გავიყენეთ <strong>ლინგვოკულტ­უროლ­ო­გ­ი­ური</strong> <strong>ანალიზის</strong> <strong>მეთოდი</strong><strong>.</strong> თანამედროვე ლინგვოკულტ­ურო­ლ­ო­გიური კვლევები შედარებით-შეპირისპირებითი ხასიათისაა, რად­­გან ორი ან მეტი ენის მასალის შედარებისას განსაკ­უთ­რებ­უ­ლად მკვეთრად ვლინდება კონცეპტების ნაციონალური სპეცი­ფ­იკა და უნივერსალობა. ლინგვოკულტუროლოგიური ანალი­ზის მიხედვით სამ განსხვავებულ კულტურულ ტექსტში ჩვენ გამო­ვიკვლევთ არსებულ კულტურულ კონცეპტებს, რაც დაგვ­ეხმ­ა­რება დაწვრილებით აღვწეროთ ენობრივ პროცესში გამოხატული კულტურული ცნებები.</p> 2024-05-16T00:00:00+04:00 საავტორო უფლებები (c) 2024 https://hos.openjournals.ge/index.php/hos/article/view/7826 აღმოსავლეთ-დასავლეთის ურთიერთობის პრობლემა ელიფ შაფაქისა და ორჰან ფამუქის პროზაში 2024-05-21T12:45:44+04:00 შორენა მახაჭაძე bibliography@sciencelib.ge <p>სტატიაში გაანალიზებულია გლობალიზაციის, საინფო­რ­მა­ციო-კომუნიკაციური რევოლუციის ეპოქაში განსხვავებულ, კერ­ძოდ, აღმოსავლურ-დასავლურ კულტურათა შორის დიალ­ოგის პრობლემა. <em>ჩვენი კვლევის მიზანს </em>წარმოადგენს ამ მნიშვ­ნელოვანი საკითხის განხილვა თანამედროვე თურქი მწერლების: ელიფ შაფაქისა და ორჰან ფამუქის შემოქმედებაზე დაყრ­დნო­ბით, რადგან სწორედ მათი ნაწარმოებების ერთ-ერთი მთავარი თემაა აღმოსავლეთ-დასავლეთის დაპირისპირების, მათ შორის წინააღმდეგობრივი ურთიერთობის ჩვენება. შესაბამისად, კვლ­ევა წარვმართეთ <em>შედარებითი ანალიზისა და ჰერმენევტიკული მეთოდების გამოყენებით. </em></p> <p>ამ ორ მწერალს ბევრი აქვს საერთო: ეროვნება, დასა­ვლ­ეთ­თან პირადი კონტაქტები (განათლება, ემიგრაცია), აქედან გამ­ომდინარე, ამ ორი სამყაროს საფუძვლიანად ცოდნა, თუმცა სხვ­ადასხვაგვარია მათი მიდგომა პრობლემისადმი: ელიფ შაფაქის ხედვა და ხატვის მანერაც აშკარად ფემინისტურია, ამასთან ის, ძირითადად, ემიგრანტის თვალით დანახულ აღმოსავლეთს გვი­­ხატავს, ესაა გარედან დამკვირვებლის პოზიციიდან&nbsp; აღქმული სამ­ყარო, თუმცა ის, ასევე, გვიხატავს აღმოსავლელი ემიგრანტის მიერ უშუალოდ განცდილი და შეგრძნობილი&nbsp; დასავლეთის ობიექტურ სურათსაც.</p> <p>&nbsp;სრულიად განსხვავდება ორჰან ფამუქის მიდგომა საკი­თ­ხისადმი: ის ფესვებიდან, შორეული ისტორიიდან ამოდის და ე.წ. შიგჩაბრუნებული მზერით გვიხატავს აღმოსავლეთის განუმ­ეო­რებლობას, წინაპრებთან სულიერ კავშირს, ის ფაქიზად აყუ­რა­დებს და გვასმენინებს ისტორიის გულისფეთქვას, გვაგრძ­ნობ­ინ­ებს სხვად ქცევის შიშით შეპყრობილი სტამბოლის სევდას.</p> <p>ჩვენი <em>კვლევის აქტუალობაც</em> იმაში მდგომარეობს, რომ კონ­კრეტული მასალის საფუძველზე ვაჩვენოთ, რამდენად მნიშვნე­ლოვანია თანამედროვე სამყაროში აღმოსავლურ-დასავლურ კუ­ლ­­ტურათა შორის სიღრმისეული მსგავსება-განსხვავებების შეს­წა­ვლა, რადგან ქვეყნებს შორის საზღვრების „წაშლამ“, ტრან­სნ­აციონალური ფაქტორების გააქტიურებამ, განათლების მობილ­ურობამ, მართალია, გამოიწვია მსოფლიოს ახალი კულტურული სურათის ჩამოყალიბება, მაგრამ ეს სულაც არ ნიშნავს ბინარული ოპოზიციის წევრებს შორის ტრადიციული დაპირისპირების&nbsp; შეს­­უ­სტებას, პირიქით, ზოგიერთ შემთხვევაში ეს წინაა­ღმდე­გო­ბანი გამწვავდა კიდეც, რადგან ამუშავდა „უცხოს“ მიმართ თავ­დაცვის მექანიზმები.&nbsp; ეს პრობლემები ყოველთვის იყო და დღ­ესაც აქტუალურია საქართველოშიც, ქართული მწერლობის საუ­კ­ეთესო წარმომადგენლები (მ. ჯავახიშვილი, კ. გამსახურდია, გრ. რობაქიძე, ო. ჭილაძე, აკა მორჩილაძე და სხვები) თავიანთ ნაწ­არ­მ­ოებებში, პუბლიცისტიკაში განიხილავდნენ მას და გარ­კვეულ დასკვნებსაც გვთავაზობდნენ. ამდენად, საინტერესოა ჩვენი მეზ­ო­ბელი ქვეყნის, თურქეთის შემოქმედთა პოზიცია ჩვენი ხალ­ხ­ისთვისაც ესოდენ საჭირბოროტო საკითხზე, მით უმეტეს, რომ ამ ქვეყანასთან გვაკავშირებს ავ-კარგიანი ისტორია, ტრადიციებ­ისადმი ერთგულება, ევროკავშირისადმი დიდი მისწრაფება და, რაც მთავარია, ორ სამყაროს შორის ბალანსის პოვნის სურვილი.</p> <p>ჩვენი <em>კვლევის სიახლეს</em> რაც შეეხება, უნდა აღვნიშნოთ, რომ საქართველოში ესაა პირველი მოკრძალებული ცდა მსოფ­ლიოში ცნობილი ორი დიდი თანამედროვე თურქი მწერლის შემ­ოქმედებაში აღმოსავლეთ-დასავლეთის ურთიერთობის ასახ­ვის&nbsp; თავისებურებათა შედარებითი ანალიზისა.&nbsp;</p> <p>ჩვენმა კვლევამ&nbsp; <em>შემდეგი დასკვნების</em> გაკეთების საშუალება მოგვცა: გლობალიზაციის პროცესში, მულტიკულტურული, მუ­ლ­ტილინგვისტური და ციფრული გარემოს პირობებში ადა­მი­ანები, ერთი მხრივ, ცდილობენ იდენტობის შენარჩუნებას და, მეორე მხრივ, &nbsp;პრაქტიკულად სწავლობენ და ითავისებენ კულ­ტურებს შორის დიალოგის, უცხო კულტურისადმი ტოლე­რან­ტული დამოკიდებულების&nbsp; აუცილებლობასა და იმას,&nbsp;&nbsp; რომ სხვა კულტურის მიღება მისი გაგების გარეშე წარმოუდგენელია.</p> 2024-05-16T00:00:00+04:00 საავტორო უფლებები (c) 2024 https://hos.openjournals.ge/index.php/hos/article/view/7827 უძველესი სამიწათმოქმედო კულტურები აჭარაში (სელი და კანაფი) 2024-05-21T12:58:23+04:00 ნოდარ კახიძე bibliography@sciencelib.ge <p>სტატიის შესავალ ნაწილში ანტიკური ბერძნული წყარო­ე­ბისა (ჰეროდოტე, სტრაბონი, ქსენოფონტე) და შესაბამისი ქართ­ული სამეცნიერო ლიტერატურის მონაცემების საფუძველზე გან­ხილულია უძველესი სამიწათმოქმედო კულტურების –სელ­ისა და კანაფის მოყვანა ძველ კოლხეთში. ამ ცნობებით ირკვევა, რომ მაღალხარისხოვანი სელის ქსოვილების დამზადებით ძველი კოლ­ხეთი, რომელშიც აჭარაც შედიოდა, არ ჩამოუვარდებოდა ეგვიპტური სელის ქსოვილების დამზადებას და ამიტომაც გაჰ­ქონდათ იგი უცხოეთში, მათ შორის, ძველ ელადაში. აქვე გამო­თქმულია ვარაუდი, რომ სელისა და კანაფის მოყვანა კო­ლხეთში და მისგან მაღალხარისხოვანი ქსოვილების დამზადების ხალ­ხ­ური ტექნოლოგიური ცოდნა-ჩვევები კოლხეთში გაცილებით ად­რე უნდა სცოდნოდათ, ვიდრე მას ანტიკური პერიოდის ბე­რძენი ავტორები გაიცნობდნენ და საბერძნეთში შეტანას შეეც­დ­ებოდნენ.</p> <p>სტატიის ძირითად ნაწილში ეთნოგრაფიული მასალების საფუძველზე დახასიათებულია სელისა და კანაფის კულტ­ურ­ების მოყვანა აჭარაში და მისი ბოჭკოსგან ნართისა და ქსოვი­ლ­ების დამზადების საკითხები. ამავე ეთნოგრაფიული მასალებით ირკვევა, რომ აჭარაში სელი და კანაფი მეტნაკლები ინტენს­ივო­ბით მოჰყავდათ როგორც ბარის, ასევე მთიან აჭარაში, რაზეც ნათ­ლად მიუთითებს შესაბამისი ტოპონიმიკური სახელებიც ნასელვარისა და ნაკანაფევის სახელწოდებით.</p> <p>სელის ხართისგან, რომელსაც კედი ეწოდებოდა, მზად­დე­ბოდა ქსოვილები ტილოს სახელწოდებით, რომელსაც ქალისა და მამაკაცის ჩასაცმელად იყენებდნენ. კანაფის ნართისგან კი მზა­დ­დებოდა სხავადასხვა სახის თოკები და ოჯახური ყოფისათვის დამახასიათებელი ნივთები. ხოლო სელის თესლისგან, რომ­ელ­საც ქუმელი ეწოდებოდა, ხდიდნენ ზეთს. იგი იხმარებოდა როგ­ორც საჭმელად, ასევე გასანათებელ საშუალებად, რომელიც ნავთს ცვლიდა. სელისა და კანაფის თესლს სამკურნალო მიზნ­ითაც იყენებდნენ.</p> <p>სტატიაში მაჭახლის ხეობის მაგალითზე მოტანილი ეთნო­გრაფიული მასალებით ნათლად ჩანს ქალის განსაკუთრებული როლი სელისა და კანაფის ბოჭკოსგან ნართისა და სხვადასხვა ქსოვილების დამზადებაში. ამ მასალებით დღემდე ნაკლებად ცნობილი საკითხიც ირკვევა. გასათხოვარ ქალიშვილს დასარ­თ­ავად პირველად სელისა და კანაფის ძაფს აძლევდნენ. თუ იგი ამ საქმეს კარგად გაართმევდა თავს, შემდეგ საერთოდ რთვა-ქსოვის საქმე მას არ გაუჭირდებოდა. სარძლოს დანიშვნაშიც საფეიქრო საქმიანობის ამ მხარეს ერთ-ერთი მთავარი მნიშვნელობა ენიჭე­ბოდა.</p> 2024-05-16T00:00:00+04:00 საავტორო უფლებები (c) 2024